door Leen de Rooij.
Poes Venus of Adonis?
Als mijn dochter Bastienne met haar man en dochtertje op vakantie gaan, moet er iemand in huis zijn om op de poes te passen. De zwarte kater luistert naar de merkwaardige naam Venus. Die naamgeving berust op een misverstand. Toen Bastienne het jonge katje kreeg, was ze ervan overtuigd dat het een vrouwtje was. Kennelijk had ik mijn taak als voorlichter indertijd niet serieus genoeg opgevat. Pas toen de dierenarts de eerste inentingen moest geven, kwam ze erachter dat er sprake was van een dier van het andere geslacht. De naam bleef niettemin gehandhaafd. Zelf noem ik de kater consequent Adonis, maar het misleide beest weigert naar deze prachtige naam te luisteren.
Venus, alias Adonis; de spinnende aanleiding
Omdat wij in het Belgische plaatsje As op de poes moesten passen, was dat de aanleiding om voor een bijpassende titel voor dit verhaal te kiezen: “Poespas in As”. Uiteraard ging het zakdambordje mee op vakantie. Het bleef niet onbenut.
Dammen op de markt in Bilzen.
Ook op een andere manier kwam ik in België met het damspel in aanraking. Op de site van de PLDB las ik dat er op een zondagmiddag in Bilzen op de boekenmarkt propaganda zou worden gemaakt voor het damspel en voor de plaatselijke damclub. Daar moest ik het mijne van weten. De dammers waren vrij gemakkelijk te vinden. Op het marktplein lag een meterslang en -breed dambord, met enorme schijven. Er werd fanatiek op gespeeld, vooral door jonge dammertjes, onder het toeziend oog van leden van de damclub. Aan de zijkant stonden een paar damborden en achter één daarvan zat een dame.Zullen we een potje dammen? vroeg ik. De schijven werden opgezet, maar toen ik mij voorstelde, schrok ze terug. Zijde gij van die boekskes? Nee, dan speel ik liever nie.Uiteindelijk wist ik haar toch over te halen. Vanaf het begin nam ik haar met een gesloten hekstelling in een dodelijke opsluiting. Toch wist ze zich nog net staande te houden, door op tijd een opstoot te nemen naar veld 29. Ik zag dat ze wel begreep in welke benarde positie ze verkeerde.
In de diagramstand heeft zwart voldoende verweer tegen de rechtstreekse aanval 39-33. (Dam op 50 door 1-7, 23-29, 16,21, 22-27, 17x50) Daarom besloot ik een zet te wachten en speelde 37-32?? Nu antwoordde de Vlaamse dame met de ijzersterke zet: (14-20) 25x14(9x20). Ineens besefte ik het onafwendbare gevaar. Ik had graag 30-25 of 24 willen spelen, maar nu de weg naar veld 46 openlag, mocht dat niet. Daarom besloot ik tot 41-37. Maar nu volgde een tweede onaangename verrassing: (20-25)!! Als ik zou laten slaan, zat er een 1 om 2 na, dus na rijp beraad besloot ik tot 39-33(25x34)33x24. Misschien zou ze het dammetje niet zien. Maar helaas. Na enige aarzeling koos de madam toch (34-40, 23-28, 18x49). Met veel pijn en moeite wist ik later de dam voor een schijf af te pakken en met een moeizame remise kon ik de eer voor Nederland redden. Dammen alle dames in België zo sterk?, vroeg ik aan de voorzitter van de vereniging. Ja,zei hij, want zij is de enige.
Dammen (en schaken) in Bilzen.
De probleemoogst
Gelukkig heb ik van het maken van problemen meer verstand. Na ruim twee weken had ik een vijftiental creaties op het bord gekregen, die ik u hierbij met genoegen wil tonen.
Inspiratie vóór het inslapen
De meeste ideeën doe ik op voordat ik in slaap val. Vaak borduur ik verder op thema’s of motieven die ik overdag onder handen heb gehad.
Oplossingen:
1. ’s Avonds in bed had ik het idee gekregen om een probleem te maken waarin een witte dam op 24 tegen een zwarte dam op 19 slaat. De eindslag 1x24 stond me daarbij reeds voor ogen. 49-44 (39x50) 48-43 (38x49) 28-23 (19x17) 30x8Y (2x13) 21x23 (49x21) 26x17 (50x11) 16x7 (1x12) 46-41 (37x46) 6-1 (46x19) 1x24 (19x30) 35x24. De zwarte schijven 37, 38 en 39 staan ver opgerukt. Ze mogen alle drie het genoegen smaken om tot dam te promoveren, maar het kan zwart niet de victorie brengen. Bij Y wil ik opmerken dat de slagen niet verwisselbaar zijn. Na 21x23 (49x21) 30x8 kan zwart immers (21x3) slaan. Dit leek me een goed begin van deze oppasvakantie.
2. Ik kwam bij Max Douwes een alleraardigst motief tegen, dat hij echter vrij pover had bewerkt. In mijn probleem zit meer beweging.
34-29 (39x48) 29-23 (18x29) 24x33 (15x24) 33-29 (24x33) 45-40 (35x44) 50x37 (48x31) 36x27. Motief Max Douwes 1949. Zwart heeft niet veel beters dan (26-31) 27x36 (17x26) 6x8 (7-11) 16x7 (1x3) 47-42. Om niet in een dubbele oppositie verzeild te raken, moet zwart in de richting van veld 17 spelen: (3-8) 42-38 (8-12) 38-32 (12-17) 32-27 (26-31- benut de extra kans, maar het mag niet baten) 27-21 (17x26) 36x27
3. Max Douwes bewerkte een motief dat hij toeschreef aan het duo Piet Roozenburg en David Douwes (geen familie). Ik probeerde er ook iets op te fabriceren met het volgende resultaat: 21-17 (22x11) 34-29 (24x42) 15x22 (45x34) 43-38 (42x33) 44-39 (keus) 22-17 (11x22) 27x49. In het verrassende motief is zwart wel gedwongen tot (35-40- [op 6-11 wint 49-44 probleemloos]) 49-44! (40x49) 31-27 (49x21) 26x17 en er staat een beroemde eindstand op het bord: 1 wint het van 2.
4. ’s Avonds in bed besefte ik dat het motief veel mooier is met de witte schijf 49 op 50. Na (35-40) heeft wit dan meer keus, al is nog steeds alleen 50-44 winnend. Een bewerking liet de volgende dag niet lang op zich wachten: 47-42 (38x36) 48-43 (39x48) 28x39 (48x34) 17-12 Let op dat zwart nu, dankzij de dam op 34- een meerslag heeft- (8x28) 27-21 (11x22) 27x40 (36x27) 40-34 (30x39) 44x31. Het slagsysteem doet denken aan de slinger van een klok: eerst naar rechts: 27x40 en daarna naar links: 44x31. Een variatie hierop:
5. 22-17 (37x39) 17x8 (2x13) 29-23 (19x28) 21-17 (11x22) 27x20 (15x35) 49-44 (36x27) 44x31. Mocht u denken dat de aanvangsstand onmogelijk is, dan kunt u de volgende retrograde proberen: de laatste voorafgaande zetten waren (20-24) 33-29 (24x33) 38x29 (32-37) Niet eens erg onlogisch.
6. ’s Avonds in bed besefte ik dat het motief nog een zet te verdiepen is. Toen ik naderhand de database raadpleegde, zag ik dat Jan Metz in 1976 op hetzelfde idee gekomen was. Zijn probleem was niet om over naar huis te schrijven, terwijl mijn nummer 6 met de meerslag en de net niet verwisselbare zetten de moeite van het naspelen wel waard is: 34-29 (38x47) 29x20 (15x24) De drie volgende zetten kunnen alleen in de aangegeven volgorde gespeeld worden: 37-32 (28x37) 39-33 (47x29) 35-30 (24x35) 48-42 (37x39- meerslag dankzij de dam op 29) 44x22. Motief Metz (21-27) 22x31 en verder als de voorgaande nummers.
7. Een Laocoönmotief, waarin een dam het wint van een flinke hoeveelheid vijandelijke schijven, spreekt tot de verbeelding. Ik zal hier niet uitleggen waar de naam vandaan komt, raadpleeg daarvoor Wikipedia. Max Douwes vond in 1949 het motief dat ten grondslag ligt aan probleem 7. Ik wilde zelf ook mijn steentje bijdragen en kwam met een mooie aanvangsstand, maar helaas heeft wit schijfje minder: 44-40 (35x44) 32-28 (23x32) 38x27 (29x36) 43-38 (21x34) 50x6 (36x27) 6-1. Motief Max. Het eindspel moet nog uiterst nauwkeurig worden gespeeld: (7-11) 1-6 (16-21) 6x31! (9-14) 31-26 (21-27) 26-3 (14-19) 3-9 (27-32) 9-4!! Na deze verrassende stille zet is er voor zwart geen houden meer aan. Er kan nog volgen (19-23) 4-15 (32-37- want 23-28 verliest door 15-32) 15-10.
8. De daaropvolgende nacht werd mij een ander motief geopenbaard. De kenners wisten me te vertellen dat het al op naam stond van A.J.Beemer en zelf kon ik in de database nagaan dat A.A.Polman het in 1979 had bewerkt. Maar ook nu kon ik constateren dat mijn bewerking beter was, zeker dankzij de tweede variant: 37-31! (26x37A) 16-11 (6x28) 23x41 (12x43) 48x39 (36x47). De rest vinden we ook terug bij Polman: 44-40 (47x29) 44-40 (29x40) 45x1. In het motief moet zwart de dam afnemen met (13-18) 1x20 (15x13) 39-33. De A-variant is uitermate verrassend: A (36x27) 22x31 (26x37- op 13x22 volgt eerst 19-13 en daarna 44-40) 44-40 (13x22) 19-13 (8x28) 48-42 (37x48) 16-11!! (48x23 of 18) 11x2 (28x39) 40-34, 45x3 en de twee dammen houden de hele zwarte meute in bedwang.
9. Dat het motief nog anders kon, ontdekte ik ook tijdens mijn voorslaap. De volgende dag kwam de stand van diagram 9 op het bord: 26-21 (17x26) 37-32 (26x28) 48-42 (keus, bv. 6x17) 46-41 (36x38) 43x3 (22x31) 3x25. Nieuw? Zwart kan moeilijk anders doen dan de witte dam afnemen: (24-30) 25x9 (4x24) 49-44. Wie heel kritisch wil zijn, kan opmerken dat wit bij de laatste zet ook kan winnen door 49-43.
10. Bij Max Douwes kwam ik het motief : zwart: 16 en 36, wit: 43, 49 en dam op 48 tegen. Na (36-41) wint wit door 48-37 en 43-38. Zonder bord ontdekte ik dat het veel mooier is als de witte dam op 42 (of 26) staat en schijf 43 op 48. Schijf 16 moet dan wel verhuizen naar 1. Na (36-41) volgt eerst 42-37 en daarna 48-42. Op dit idee vond ik nog een uitbreiding en daarop maakte ik de bewerking van diagram 10: 26-21 (42x31) 16-11 (6x26) 27-21 (26x17) 22x2 (13x33) en nu de originele manoeuvre 23-19! (24x13) 35x24 (29x20) 2x8 over 13,34,33 en 12 (3x12) 25x3. Nieuw? Er zijn nu twee varianten die allebei naar hetzelfde motief leiden: (12-18A) 3-14 (18-23- andere zetten verliezen kansloos na 48-42) 14x26 (36-41) 26-37 (41x32) 48-42 (1-7) 42-38, 49x38. A (31-37) 3x42 (36-41) 42-37 en verder als in de hoofdvariant. ’s Middags op de markt in Bilzen kon ik dit aardige probleem meteen demonstreren. De dame die me bijna de das om had gedaan, wist me meteen te vertellen dat wit een stuk achterstond. Inderdaad. Dat lijkt me het enige minpuntje in dit probleem.
11. Een rechtstreekse bewerking, met een doorschuif van 7 naar 2: 22-18 (13x11) 42-37 (33x42) 24x22 (15x24) 22-17 (11x22) 27x7 (16x36) 7-2 (42x31) 2x26. Dit motief, dat ik al eerder aankondigde, blijkt ook voor het eerst door Max Douwes op het bord te zijn gezet: (36-41) 26-37 (41x32) 48-42, enz.
12. Ook het vorige motief is een zet te verdiepen. Maar dan moet de witte dam wel vanaf veld 12 naar 26 worden geschoven, anders is het slot bijoplosbaar. Het lukte maar net: 40-34 (39x19) 38-32 (15x33) 32x3 (17x6) 16-11 (6x17) 3x12 (22x31) 12-26. Nieuw? (31-37) 26-37 enz.
13. Ook het vorige motief kon nog verdiept worden. Het idee leidde tot een eenvoudige bewerking: 17-12 (20x40) 12x3 (35x24) 15-10 (5x14) 3x45. Nieuw? Ik had nog liever schijf 18 op 23 staan, maar dan is het remise. Zwart moet nu wel verder met (38-42) 45x12 (42x31) 12-26 en de rest is bekend.
14. Ook op een andere manier is het motief te verdiepen, maar op dat idee bleek Jan Scheijen al eerder te zijn gekomen. 27-22 (18x27) 29x18 (13x22) 34-29 (7x18) 16x7 (keus, bv. 1x12) 29-23 (18x20) 25x3 (27x16) 3x37. Motief Scheijen (38-42) 37x48 (36-41) 48-37, 43-38, 49x38
15. Dat het vorige motief ook nog een zet te verdiepen is, was kennelijk nog niemand opgevallen. Het moeilijke thema kon ik slechts in een eenvoudige zetting bewerken: 22-18 (keus, b.v. 31x11) 20-14 (13x33) 14x3 (16x27) 15-10 (5x14) 3x32. Nieuw? (33-38) 32-37 en nu verder van Scheijen.
Of de poes volgend jaar weer onze zorg nodig heeft weet ik niet. Wel hoop ik dat er dan ook enkele Nederlandse dammers aanwezig zullen zijn op de markt in Bilzen.